Aan de slag: Golden Milk

Krijg je niet genoeg van hartverwarmende, kruidige winterdrankjes?

Of blijkt de Chai latte nog niet sterk genoeg om je powerdip te overwinnen?

Er is gelukkig nog een laatste redmiddel: Golden Milk, Turmeric Latte of Haldi Ka Doodh!

De hoofdrol in deze gouden melk is weggelegd voor de geelwortel of kurkuma. 
De plant staat niet alleen gekend om zijn sterke smaak, kleur of aroma, hij blijkt ook nog eens over geweldige wonderkrachten te beschikken. Superfood, ontstekingsremmend, anti-viraal, anti-oxidant, helend voor spieren; bloed en huid, beschermer tegen chemische invloeden, spijsverteringsproblemen, gal- of leverinsufficiëntie...  Kortom: een must-have om de komende winter heelhuids door te komen.

Benodigdheden (voor 2 tassen):

• 400 ml (amandel)melk
• 1 stukje geschilde en fijngesneden kurkuma
• 1 stukje geschilde en fijngesneden gember
• 1 theelepel kaneelpoeder
• kokosolie
• vers gemalen zwarte peper 

Bereiding:

Verwarm de melk met de kurkuma, de gember en het kaneelpoeder en laat goed doorkoken. Schenk uit in een mok. Roer er een koffielepel kokosolie onder en werk af met een flinke snuif vers gemalen zwarte peper.

Tips:

• Verse geelwortel geniet absoluut de voorkeur op een gedroogde, gemalen versie  maar de kleurplant laat sporen na: je snijdt de wortel best met beschermende vinyl-handschoenen. In het andere geval zullen je vingers een paar dagen gele vlekken vertonen. Dat 'euvel' geldt ook voor je tanden: liever geen 'gele glimlach'? Vermijd dan om te knabbelen op de stukjes geelwortel in je drankje of zeef het drankje voor je begint te drinken.
• Kies zeker voor zwarte peper: die zorgt ervoor dat ons lichaam de geelwortel ook beter opneemt. Ook 'vet' draagt daartoe bij. De toevoeging van de kokosolie is dus zeker aangewezen.

Aan de slag: Chai (latte) - Indische kruidenthee

Hoewel ik in elk seizoen echt van kruideninfusies kan genieten (en ze ook gericht inzet volgens de noden van dat seizoen), vragen herfst en winter toch af en toe een drankje met wat meer pit.

Chai - Indisch voor thee - is er zo eentje. Deze Indische kruidenthee is hartverwarmend én zorgt voor een powerboost op de druilerige dagen dat de zon ons noodgedwongen in de steek moet laten. Chai is bij ons het meest gekend in zijn Chai latte-versie, waarbij melk dus ook een belangrijke rol speelt. De hoofdrol is echter weggelegd voor pittige, Aziatische kruiden en zwarte thee. 

Benodigdheden (voor 3 tassen):

• 4 kruidnagels
• 1 steranijs
• 1 theelepel peperbolletjes
• 2 kaneelstokjes
• 4 kardemompeulen
• stukje verse gember
• 6 gram zwarte thee (of 3 builtjes)
• 500 ml water
• 200 ml melk
• 1 eetlepel honing

Bereiding:

• Maal kruidnagel, steranijs, peper en kardemom fijn in de vijzel.
• Giet het mengsel in een steelpan en voeg gember, kaneelstokjes en 500 ml water toe. Laat 10 minuten goed doorkoken.
• Zet het vuur dan wat lager, voeg de zwarte thee toe en laat nog 5 minuten rustig trekken.
• Voeg tenslotte de melk en de honing toe en laat nog even doorkoken.
• Zeef je mengsel door een neteldoek in een kannetje en geniet!

Je drankje is helemaal af als je er ook nog wat gemalen kruiden over strooit bij het serveren. Denk daarbij aan gemalen kaneel, gemalen gember, enz. 

Liever geen latte maar gewoon Chai? De thee is ook perfect zalig verwarmend zonder de melk.

Smakelijk!

Aan de slag: kruidige herfstblaadjes

Ook zoetebekjes komen in een kruidige wereld aan hun trekken.

Vandaag op het menu: kruidige herfstblaadjes!

Benodigdheden (voor 20 koekjes)

• 300 gram boekweitmeel (of een donkere variant: volkoren (spelt)meel...)
• 125 gram kokosbloesemsuiker
  (of bruine suiker)
• 100 gram boter (op kamertemperatuur)
• 1 ei
• 1/2 eetlepel gemalen kruidnagel
• 2 eetlepels gemalen kaneel
• 1/2 eetlepel gemalen nootmuskaat
• 3 theelepels bakpoeder
• snuifje zout
• enkel mooie herfstbladeren (de vorm is van belang, niet de kleur)
• plastic folie
• bakpapier
• deegrol
• geduld

Bereiding

Dag 1: Doe bloem, suiker, kruiden, bakpoeder en zout in een kom en kneed daaronder de boter en het ei (handjes vuilmaken ;-)). Maak er een samenhangende bol van en verpak die in plasticfolie. Laat een nacht rusten in de koelkast.

Dag 2: Rol het deeg uit tot een lap van zo'n 3 mm. Was de herfstbladeren, droog ze af en leg ze op het deeg. Snij met een scherp mes langs de rand van de bladeren zodat je deeg bladvormpjes krijgt. Verwijder de herfstbladeren en leg je deegblaadjes op een bakplaat met bakpapier. Kerf met een mes nog wat oppervlakkige nerven in de blaadjes. Bak ze 20 minuten in een voorverwarmde oven van 180°C.

TIP: Je kan uiteraard ook met uitsteekvormpjes koekjes uit het deeg toveren. Mijn kruidenbladeren kregen daarom ook het gezelschap van kruidige herfstpaddestoelen ;-). Smakelijk!

Over elementen en lichaamsmeridianen

Het menselijk organisme bevat een volledig netwerk van energiebanen of meridianen die de uitstraling zijn van onze ingewanden en organen. Op deze banen bevinden zich energetisch zeer werkzame punten. waarmee in verschillende therapieën wordt gewerkt. Denk maar aan acupunctuur, acupressuur, shiatsu, therapeutische hotstone... enz. Elk van deze punten heeft een eigen werking in ons lichaam. Sommige punten dienen om energie te verplaatsen, van boven naar beneden of van buiten naar binnen en omgekeerd. Andere punten werken specifiek in op organen of bepaalde symptomen die veroorzaakt worden door een onevenwicht in ons lichaam.

Dankzij de kennis van de 5 elementen (hout, vuur, aarde, metaal & water), kunnen we ons een beeld vormen van de interactie tussen de verschillende organen. Elk orgaan heeft immers een andere functie in ons bestaan. Deze functie bestaat niet alleen op lichamelijk vlak, maar ook op emotioneel, psychologisch, en zelfs spiritueel vlak.

De elementenleer geeft ons ook een beeld van de mens die -  om gezond te blijven - moet proberen in evenwicht met de natuurelementen te leven.

In de praktijk betekent dit dat de invloed van externe elementen zoals wind, koude, vocht ... op en in ons lichaam veranderingen kan teweegbrengen. Maar ook de invloed van emoties (bv. angst, bezorgdheid, frustratie....) speelt een grote rol in het ontstaan van lichamelijke signalen, kwalen en symptomen. 

Dankzij een grondige kennis van de 5 elementen krijgen we dus ook een beter inzicht in de factoren die ons lichaam op positieve of negatieve manier kunnen beïnvloeden. Naast het omgaan met warmte of koude (ook emotioneel) krijgen we beter grip op het deblokkeren en versnellen van onze energie of het gebruik van bepaalde meridianen of energetisch werkzame punten.

Ook hier volgen we het ritme van de seizoenen. Elk seizoen wordt gekenmerkt door een element dat inwerkt op één of meerdere meridianen. 

herfst- metaal - longen en dikke darm

tussenseizoen – aarde - maag en milt

winter - water - nieren en blaas

lente - hout - lever en galblaas

zomer - vuur- hart en dunne darm

En ook hier spelen kruiden weer een hoofdrol. Door hun specifieke werking kunnen ze ingezet worden om de elementen of de meridianen te ondersteunen of te versterken waar nodig, op de juiste plaats en op het juiste moment. Sterker nog: de natuur voorziet per seizoen ook de speficieke kruiden of vruchten die nodig zijn om de noden van dat moment in te lossen!
Tsss... het hangt toch allemaal mooi samen hé ;-).

Op deze blog ontdek je er binnenkort - op het ritme van de natuur - alles over!

Bronnen:

* www.alternatieva.com
* www.cian-be.com
* do-in.tv/meridianen
* www.itjing.nl

Aan de slag: (magisch) druivensap

Een overdaad aan oogst om te verwerken heeft mijn huidig bakstenen stadskoertje dit jaar niet opgeleverd :D. Gelukkig zijn er her en der zalige initiatieven te vinden die dat leed verzachten. In augustus 2017 zag 'Pluk' het daglicht, een stadsinitiatief dat mensen met fruitoverschotten in contact wil brengen met mensen die op zoek zijn om fruit te plukken.

Zo scoorde ik op fietsafstand van mijn stadskoertje dus toch een voorraad druiven om mijn herfstgoden én mijn lichaam te eren en te verwennen. Aha!

Druivensap (basis)

* Was en sorteer de druiven zorgvuldig: verwijder alle steeltjes en alle gekneusde bessen. De pitjes mogen (gelukkig ;-)) blijven zitten.

* Giet de druiven in een kom en verwarm op een zacht vuur. Er moet voor de rest niets toegevoegd worden. 
Na een paar uur hebben alle druiven hun sap afgegeven en staan ze volledig 'kopje onder in eigen nat'.






* Giet het druivenmengsel door een zeef in een andere kom en laat een nachtje volledig uitlekken - zonder roeren of persen. De pitten en de velletjes kunnen een bittere smaak afgeven als ze gekneusd worden en dat vermijden we liever.

* Kook 's anderdaags de gezeefde vloeistof nog eens op en laat even doorkoken. Steriliseer ondertussen de flesjes en bokalen waarin je het druivensap wil bewaren, zodat je zeker van een brandschone basis kan vertrekken.

* Giet het warme druivensap door een trechter én neteldoek in je voorziene bokalen of flesjes en laat afkoelen.

* Bewaar op een koele donkere plaats (bij gebrek aan kelder kies ik voor de koelkast).


Het druivensap is volledig klaar voor gebruik. Een geopende fles of bokaal kan je wel maar een paar dagen in de koelkast bewaren. Bewaar je sap dus best in kleine flesjes of bokalen als je er slechts af en toe wil van genieten. 


Magisch druivensap

Het wordt pas echt een godendrankje als je je druivensap ook een magische toets meegeeft. Vul een glazen beugelfles (of een lege PET-fles - maar dat ziet er wat minder magisch uit ;-)) met 5/8 druivensap en 1/8 waterkefir of komboecha (zie aparte 'aan de slag' rond dat onderwerp). Voorzie zeker 2/8 'vrije ruimte' voor het fermentatieproces (vul de fles dus zeker niet tot bovenaan). Laat de fles 2 à 3 dagen staan op kamertemperatuur.
Daarna is hij meteen klaar voor gebruik of je kan hem nog even in de koelkast zetten als je hem liever wat frisser drinkt. Opgepast: bewaar je de fles langer in de koelkast, ontlucht hem dan dagelijks! Het gistingsproces blijft voortduren en kan je fles uiteen doen spatten!

Herfst - Mabon

“De natuur heeft nooit het hart verraden dat haar bemint” - William Wordsworth

Het feit dat wij onlosmakelijk met Moeder Aarde verbonden zijn, zie je nergens mooier en duidelijker dan op het Keltisch Jaarwiel. Het Wiel is een gewijde rituele kalender waarop de veranderende seizoenen van de aarde en de eindeloze ‘kringloop’ van de zon staan aangegeven. Elk feest is een hernieuwing, een wedergeboorte van het licht van de zon.

Deze bijzondere kalender is in voor-christelijke, pro-Keltische tijden door ‘heksen’ opgesteld en wordt in zijn moderne vorm nog steeds aangehouden of gerespecteerd. Ieder gebeuren op de kalender markeert een belangrijk veranderingsmoment voor de Aarde en wortelt in één van de acht Maan-en Zonnefeesten van de oude Kelten.

Elke feestdag, of Sabbat, is een combinatie van vreugde en plezier en diepgaande spirituele, culturele en ecologische betekenis.

De meeste van onze hedendaagse 'feestdagen' of seizoensmarkeringen zijn op deze kalender gebaseerd. Na het ontstaan van het Christendom werden de oorspronkelijke feesten als heidens beschouwd en maakte men er vaak een christelijk geïnspireerde versie van: 

• Samhain - Halloween/Allerheiligen
• Yule - Kerst
• Imbolc - Ploeg- of Zaaifeest - Lichtmis
• Ostara - Pasen
• Beltain/Belthane - Meiavond
• Litha - Zomer
• Lughnassadh/Lammas - Oogstfeest
• Mabon - Herfst

Seizoensgebonden kruiden, gewassen en (alcoholische) dranken spelen de hoofdrol in deze feesten. 

Het Jaarwiel kon dus zeker niet op mijn kruidenlijstje ontbreken en zal hier ten gepasten tijde ook de revue passeren, in theorie én praktijk.  

Mabon – rond 22 september

Tijdens september- of herfstnachtevening passeert de zon de evenaar van onze planeet, zodat over de hele wereld nacht en dag bijna even lang worden. Deze dag wordt gebruikt als een offerande, een 

dankbode voor een goede oogst en een vruchtbaar jaar (zowel op vlak van land, werk, liefde als gezondheid).

Alle oogst is binnengehaald en moet nu verwerkt worden om ons een volledige winter te kunnen voorzien en te beschermen tegen honger of ziekte.

Het huis wordt versierd met gedroogde bladeren en feestelijke schalen met fruit. De geoogste granen, zaden, noten en bramen worden verwerkt in heerlijk geurende oogst- of vlechtbroden.   

Het is hét seizoen van appels en druiven in alle mogelijke vormen: als hapklaar fruit, in vruchtensap én in alcoholische of gefermenteerde varianten. 

Daar gaan mijn vingers van jeuken uiteraard :D. Voer voor een 'Aan de slag met druivensap'!

(illustraties: Pinterest)

Aan de slag: waterkefir en komboecha (basisfermentatie)

Wat?

Waterkefirkorrels zijn micro-organismen met een symbiose - een gunstige samenlevingsvorm - van (melkzuur)bacteriën en gistcellen. Allebei hebben ze mekaar nodig om zelf te kunnen blijven voortbestaan in een waterig leefmilieu en daar idealiter ook te groeien. Daarnaast zijn er ook melkkefirkorrels die een gelijkaardig proces doorlopen, maar dan in een melkachtig milieu (rauwe volle melk waarmee we uiteindelijk een soort karnemelk of yoghurt willen bekomen). Ik ben helaas één van die uitzonderingen die het totaal niet voor zurige melkproducten heeft, vandaar dat ik hier ook alleen iets zinnigs over waterkefir zal proberen vertellen ;-).

Komboecha wordt omschreven als een 'thee-zwam', maar is eigenlijk ook een symbiose van bacteriën en gisten. 

Gebruik

Zowel waterkefir als komboecha worden ingezet om drankjes te doen 'sprankelen' door ze op een 100% natuurlijke manier koolzuurhoudend te maken. Kort gesteld: je kan in no time van een 'plat' vruchten- en/of kruidensapje een verfrissende oer-limonade maken die ook nog eens sterke gezondheidsbevorderende eigenschappen heeft. De enige voorwaarde is dat je de limonade op korte tijdsspanne nuttigt, anders wordt het gistingsproces voortgezet en eindig je letterlijk met azijn. 

Belangrijk vooraf:

• Kefir en komboecha zetten in op het 'wij-gevoel': je hebt voor de basisbereidingen hieronder een startvoorraad kefirkorrels of komboecha-'scoby' nodig die je idealiter cadeau krijgt en die je daarna zelf laat 'groeien' en opnieuw kan wegschenken. Ik help je uiteraard graag op weg zo'n schenkers te vinden mocht dat nodig zijn. 
• Werk met echte (snelle) suikers zoals rietsuiker, kristalsuiker of honing. Vermijd dus (trage) vervangsuikers zoals agave of kokosbloesemsuiker. De suiker is vooral belangrijk om onze 'culturen' te doen groeien, maar zal nog slechts in beperkte mate in ons eindprodruct aanwezig zijn. We maken zure drankjes en geen zoete ;-).
• Vermijd metaal: de zuren die ontstaan tijdens het fermenteren werken in op metalen en omgekeerd. Zorg voor een kunststof zeef om je dranken te filteren, een kunststof/houten lepel of klopper om de suiker los te roeren, voorzie glazen bokalen en vermijd metalen deksels. 
• Het mag dan om bacteriën en gisten draaien: hygiëne is heel belangrijk om geen slechte schimmels en gisten te ontwikkelen. Zorg voor proper materiaal, propere handen en spoel alles zeer goed af bij de start of de verwerking van je dranken.
• Kies voor 100% nathurel basisingrediënten: onbespoten biocitroenen, ongezwavelde gedroogde vruchten of onbehandelde kruiden, bloesems, fruit...
  (we maken dus alleen een uitzondering voor de suiker ;-))

We starten hier met de basisfermentatie. In een latere blog gaan we aan de slag om hiermee een 2e fermentatie te maken ofte de basisbereidingen gebruiken om zelf je eigen favoriete drankjes te maken op basis van vruchten, fruit, bloesems, kruiden, enz. 

Waterkefir

Benodigdheden (voor 1/2e liter waterkefir)
* 50 cl leidingwater
* 1 à 1,5 eetlepels suiker
* schijfje citroen
* 1 gedroogde vijg, pruim of abrikoos
* 3 eetlepels gespoelde kefirkorrels
* glazen bokaal
* zeef

Bereiding:

* Vul de bokaal met het water en los hierin de suiker op.

* Voeg de gedroogde vrucht toe, de kefirkorrels en de citroen en sluit de pot af mét een deksel.

Laat 2 dagen afgesloten zijn werk doen. Als je hem langer laat staan, wordt hij zuurder en ontstaat er wat -fletse ;-)- alchoholvorming. Zeef het mengsel in een flesje, verwijder de citroen en de gedroogde vrucht en spoel de kefirkorrels goed af. 

Het flesje kan nog een paar dagen in de koelkast bewaard worden. Met de korrels kan je een nieuwe kefircultuur opstarten (of ze even in de koelkast bewaren met een dubbele hoeveelheid suiker om later weer te starten).

Waterkefir is vrij actief en vraagt wat meer aandacht en zorg dan komboecha. 

Komboecha

Ok. De eerste keer dat je een komboecha-scoby zult zien of krijgen om zelf mee aan de slag te gaan, ga je slikken. De SCOBY (symbiotic community of bacteria en yeasts) is iets minder lieflijk dan de schattige kefirkorreltjes :D. Maar eens je je daar over hebt gezet en ervaart wat je nieuwe vriend voor jou doet, dan zal je hem met veel liefde omringen.

Benodigdheden (voor 1/2e liter komboecha)
* 50 cl water
* 2,5 gr groene of zwarte thee (de losse versie uiteraard - zie blog 'infusies' ;-))
* 50 gram suiker
* 50 ml komboecha + scoby
* neteldoek
* glazen bokaal (min. 750 ml. inhoud)

Bereiding:
* Breng het water met de thee aan de kook, laat 1 minuut doorkoken en 30 minuten trekken/afkoelen
* Filter de thee door een neteldoek in de bokaal
* Voeg de suiker toe en roer (met een kunststof of houten lepel/klopper) tot de suiker is opgelost
* Voeg de komboecha + scoby toe en dek het geheel af met een neteldoek en een elastiek. Geen deksel op de bokaal zetten dus!

Bewaar de pot 1 à 2 weken op een donkere plek op kamertemperatuur. 
Proef na hoe zuur de drank geworden is. Ben je tevreden met het resultaat, zet dan de scoby even apart in een bokaal met wat komboechavocht en giet je komboechabereiding door een trechter met neteldoek in een fles. De bereiding kan een tijdje bewaard worden in de koelkast. Met de scoby kan je een nieuwe cultuur starten. 

Komboecha is vrij stabiel: je mag hem even vergeten of 'in eigen nat' in de koelkast bewaren. Liever toch een tijdje compleet stoppen? Hij overleeft zelfs de diepvries.

Belangrijk achteraf

• Bouw het drinken van gefermenteerde dranken rustig op. Ze zuiveren je lichaam door ervoor te zorgen dat opgeslagen gifstoffen vrijkomen en daar moet je lijf ook even aan wennen. Drink voldoende extra water om de vrijgekomen gifstoffen goed af te voeren. 
• Hou je brouwels goed in de gaten! Controleer dagelijks of de druk in je flessen niet te groot wordt (ontploffingsgevaar!). 
• Experimenteren is prima, maar hou alle richtlijnen goed in de gaten om het veilig en gezond te houden. Twijfel je over je brouwsel? Liever wegkappen dan risico's nemen.

Santé!

Aan de slag: zalf

Niets dat mij een beter gevoel geeft dan zelf te staan afmeten, afwegen, roeren, bottelen of brouwen.
Zeker als je eindresultaat dan ook nog eens 100% nathurel is én je er jezelf nadien zorgeloos mee kan insmeren, masseren, verzorgen of doen blinken ;-).

Yep: vandaag is me-time-zalf-dag!

Je kan hier zover in gaan als je zelf wil maar om het toegankelijk te houden, beperk ik mij tot een poging tot 'basiszalf'.

Uiteraard blijven kruiden ook hier het uitgangspunt. Informeer je vooraf (ik help je graag op weg mocht dat nodig zijn) welke kwaal je wil bestrijden en welke kruiden je daarvoor kan inzetten.

Deze basis helpt je alvast om er daarna een zalf van te maken:

Benodigdheden (voor een potje zalf  van +/- 30 ml)

• digitale (precisie)weegschaal en maatbeker
• 6 gram bijenwas (liefst de gele versie wegens niet-geraffineerd)
• 20 ml olie (ik werk meestal met amandelolie, maar een goeie olijfolie zonnebloemolie, kokosolie... kan ook)
• etherische olie of tinctuur van de kruiden die je voor ogen hebt
• proper (donker) potje met schroefdop (Ikzelf prefereer potjes van 60 ml, omdat je daar wat minder benepen in moet werken/roeren. Maar dat betekent dat je eindresultaat dus ook een halfvol potje zalf is ;-). Zorg in elk geval voor een brandschoon, gesteriliseerd startexemplaar.)
• glazen roerstaafje (vermijd metaal)

Basisbereiding

• Doe de bijenwaskorrels in je potje en verwarm het potje au-bain-marie (met andere woorden: zet het potje in een kom met water en verwarm dat water tot het net niet kookt. Vermijd in elk geval dat het borrelende water in je zalfpotje begint te borrelen.) 
• Als de korrels gesmolten zijn, voeg je de olie toe en blijf je roeren tot alles goed is gemengd. (Aangezien de olie nu koud wordt toegevoegd aan warme bijenwas, zal dat even 'schiften', maar blijf gewoon rustig verderroeren en dat komt helemaal goed ;-)) 
• Haal van het vuur en voeg de kruiden van je keuze toe:
• etherische olie: 8 druppels
• tinctuur: 50 druppels
  (dit zijn proefondervindelijke verhoudingen: experimenteer wat jou best ligt en in welke hoeveelheden. Start liever met te weinig dan met teveel)
• Roer het geheel goed dooréén. Als de zalf opnieuw wat 'schift' door het temperatuurverschil van de toegevoegde ingrediënten, dan kan je ze nog even in het warme water zetten en doorroeren tot alles mooi homogeen versmolten is. 
• Laat afkoelen en geniet!

Variaties

* Je kan de olie uit het recept ook vervangen door een olie-maceraat voor een extra effect ( = kruiden in koude olie). Laat bijvoorbeeld lavendelbloemen een paar weken trekken in amandel- of olijfolie, zeef de bloemen er uit en gebruik de lavendelolie als basisolie voor de zalf hierboven. 8 druppels etherische olie van lavendel toevoegen en je eerste pure lavendelzalf is een feit! Experimenteer gerust met variaties met andere kruiden en andere kruidenolie-maceraten.


Tip: ook die olie-maceraten op zich zijn zalig om op je huid te smeren ;-)

* Varieer met etherische oliën die goed samen passen. 4 druppels etherische olie van citroen met 4 druppels etherische olie van lavendel creëren een heilzame zalf voor winter- of tuinhanden!

* Ook etherische olie en tinctuur kunnen perfect samen. Ik experimenteerde met tinctuur van muizendoorn en etherische olie van cipres (ter ondersteuning van rusteloze benen en ter preventie van spataders ;-).

* Heb je de zalf liever wat minder vast? Doe er dan wat minder bijenwas en wat meer olie bij. 

Voor de volledigheid: de zalf die we hier maken is een vrij vettige zalf (maar ook volledig vrij van indringende of oplosbare chemische bestanddelen ;-)).  Smeer langzaam en zorgvuldig in op de plaats die je voor ogen hebt. Daarna kan je met een droog doekje kort even de overtollige zalf afdeppen (niet wrijven) als je dat 'vette' effect liever niet wil.

Fermenteren

Terug van eigenlijk nooit weggeweest. Juicht!

Ja, het draait om bewust micro-organismen creëren en onderhouden, om de term 'gecontroleerd verrotten' toch maar niet te gebruiken ;-).

Maar die gezonde bacteriën (probiotica) zorgen er wel voor dat hun slechte varianten (pathogenen), schimmels of gisten vernietigd worden.

Eerst wat theorie, maar in een aparte blog gaan we lekker samen aan de slag!

Probiotica versus prebiotica

• Probiotica zijn dus gezonde, levende micro-organismen. Ook onze eigen - van nature aanwezige - darmflora zijn probiotica. Door fermentatieprocessen worden ze gestimuleerd zich te vermenigvuldigen.
• Prebiotica is als het ware de voeding die de probiotica nodig heeft. Het zijn vaak vezels of inulines (vezelrijke koolhydraten) die essentieel zijn voor het evenwicht van de darmflora. Ze belanden onverteerd in de dikke darm en maken hem - als belangrijkste orgaan voor ons lichamelijk en geestelijk welzijn - sterk en gezond.

Idealiter zorgen we dus voor een synbiotica, een combinatie van probiotica (oa in gefermenteerde voedingsmiddelen) met prebiotica (oa. in vezelrijke voeding).
(Alleszins: ik hoop dat hieruit ook mag blijken wat anti-biotica in je lijf teweeg brengt :s)

"Humans did not create fermentation - it would be more accurate to state that fermentation created us" - Sandor Ellix Katz

Wijn, bier, tabak, chocolade... ze doorlopen allemaal 1 of meerdere fermentatieprocessen. Deze producten daagden niet voor niets in veel rituele gebruiken op: ook vroeger al was men ervan overtuigd dat ze de menselijke geest konden beïnvloeden en belangrijk waren voor ons lichaam.Vóór het koelkast-tijdperk was fermenteren één van de enige opties om voedsel te bewaren (naast pekelen, roken en drogen). Sterker nog: ons lijf is voorbestemd om met actieve fermentatie-processen om te gaan (en niet met 'luie' kant-en-klare of overbewerkte voeding!). Voedingsmiddelen worden er als het ware door 'voor-verteerd', zodat ons spijsverteringsstelsel er minder moeite mee heeft. Tijdens het fermentatie-proces worden enzymen aangemaakt die smaak, geur en verteerbaarheid van het product veranderen. Ook in onze darmen zijn enzymen aanwezig die onze complex opgebouwde voeding in kleinere stukjes afbreken en verteren. De fermentatie-enzymen doen dat werk dus al wat op voorhand, waardoor ons lichaam wordt ontlast. Anderzijds stimuleren de fermentatie-enzymen ons lichaam om zelf ook meer enzymen aan te maken, waardoor we een betere vertering en verbranding creëren.

Effecten van fermenteren

• verstevigt de darmwand en zorgt zo voor een sterker immuunsysteem
• zorgt voor een 'schone' omgeving: slechte bacteriën overleven moeilijk in een omgeving waar goede bacteriën de bovenhand halen
• bevat hoge concentraties aan vitamines (B, C, K)
• is voedzamer omdat het oorspronkelijke product beter opgenomen wordt in ons lichaam
• werkt ontgiftend en ontzurend
• helpt bij het herstel van darmflora na antibioticakuur (of chemo)
• creërt de zogenaamde 'vijfde smaak': umami ofte zoutzuur.

Let wel: we spreken hier wel degelijk over gefermenteerde producten die we zelf maken. Yoghurt en zuurkool uit de supermarkt bijvoorbeeld, bevatten in principe ook probiotica maar zijn meestal gepasteuriseerd waardoor veel waardevolle bacteriën verloren gaan.

Meer weten? Dit zijn alvast aanraders om mee te starten:

* www.anupana.be by Diego Van De Keere

* 'The Art of Fermentation' - Sandor Ellix Kratz

Infusies

Eén van de eerste domeinen waarop ik mijn opgedane kruidenkennis diepgaand heb toegespitst, zijn infusies - wat we vaak verkeerdelijk als 'thee' benoemen.

Eigenlijk zijn er 3 bereidingswijzen voor water-aftreksels met kruiden:
* infusies: kruiden laten trekken in warm tot net-niet kokend water
* maceraten: kruiden laten trekken in koud water (omdat hun specifieke inhoudsstoffen in warm water vernietigd worden of omdat we bepaalde inhoudsstoffen die vrijkomen in warm water juist willen vermijden)
* decocten: een afkooksel van kruiden(onderdelen) die we met het water laten meekoken en nadien afzeven. Dat kan nodig zijn bij 'stuggere' kruidenonderdelen zoals wortels of stelen die hun inhoudsstoffen niet makkelijk vrijgeven. Voordeel van dit procedé is dat het een vorm van steriliseren is, waardoor de bekomen vloeistof ook wat langer houdbaar is (afgedekt in de koelkast weliswaar). 

Die 2 laatste vergen wat meer voorkennis, vandaar dat ik het hier bij infusies hou. 

En wat met thee dan? Thee is niets meer en niets minder dan een infusie, een waterig aftreksel van kruiden in warm water dus, maar enkel met de witte, groene, zwarte (of rode of gele) versie van de Camillia sinensis, de enige echte Chinese theeplant. 


Infusie do's & don'ts

Ik heb niet de ambitie om als een infusiepastoor de enige echte waarheid te prediken én ik ben niet heiliger dan de paus (God, bewaar me ;-)). Maar ik wil de naam van mijn blog alle eer aandoen dus vergeef mij deze tips om je infusies zo nathurel mogelijk te houden.


(foto: Tineke Devriesere)


* vermijd metaal
Metalen 'thee'-eitjes, -knijpers of -zeefjes, gietijzeren 'thee'kannetjes, inox lepels, ... ze geven smaak én in het geval van gietijzer soms zelfs oxidatie af. Niet meteen wat je associeert met een pure infusie.
Kies dus liever voor een glazen infusiekan, die bovendien goed sluit zodat de etherische oliën en werkzame stoffen netjes binnen gehouden worden en laat de kruiden gewoon hun ding doen. Ikzelf ben geen voorstander van zoeten of zoetstoffen, dus roeren is bij mij niet aan de orde. Moet er toch geroerd worden? Gebruik een glazen roerstaafje of wals je kannetje of drinkmok even rond. 

* vermijd theebuiltjes: 
Hoe gemakkelijk ze ook mogen lijken: de kwaliteit van de 'kruiden' die je daarin terugvindt, is beneden alle peil. Bedenk ook dat dat 'stoffen' builtje op zich al een chemisch proces heeft ondergaan en dat dat touwtje daar ook alleen maar blijft hangen omdat het eraan vastgelijmd is. Giet daar warm water over en... nee, merci ;)
Geef kruiden de vrijheid die ze verdienen en laat ze 'los' zwemmen in je infusiekan.
Liever geen ''restjes' in je drinkbeker? Kies dan voor een glazen kan met ingebouwde (glazen) filter of zeef/filter de kruiden (met een papieren filter of in nood een kunststof zeefje - zolang het maar geen metaal is) boven je drinkmok bij het uitgieten.

* overdrijf niet
1 Eetlepel kruiden volstaat voor een infusie van 1 liter water. Met te sterke thee kan je juist het omgekeerde effect bekomen van de poging die je wou ondernemen. Zet je kruideninfusies medicinaal in, laat de kruiden dan 10 à 15 minuten trekken zodat alle inhoudsstoffen kunnen vrijkomen én drink niet langer dan 3 weken aan een stuk dezelfde soort thee.

* water en water is twee
Ons leidingwater mag dan al perfect OK zijn (waar ik als 'kraantjeswaterdrinker' ook helemaal achter sta!), boven een temperatuur van 60°C komen er zouten vrij die we in een kwaliteitsvol infuus liever niet willen. De thee wordt troebeler en soms drijven er effectief ook 'zout-velletjes' boven, die daarna aan de wanden van je lege mok blijven plakken.
De bomen door het bos zien van bron- en mineraalwaters uit flessen is helaas ook 'gene simpelen'. Voor de absolute liefhebbers geef ik toch wat cijfers en termen mee. Ideaal infusiewater komt dus uit een fles en bevat:
- vast-/droogrest: < 50 mg/l
- ph (zuurtegraad): < 7
- rH2 (redox of oxydatiereductiepotentiaal): < 28


Meer weten? Hier verwijs ik maar al te graag naar een expert die het écht kan weten ;-)
Check Ann Vansteenkiste op Facebook of via www.curiosithee.be.

Bereidingswijzen

In de vorige blogpost zijn we geëindigd met gedroogde kruiden. Quasi alle oude kruidenboeken zijn gebaseerd op de verwerking van de gedroogde exemplaren.

Maar dat is niet de enige manier om je plukgeluk te verwerken. Daarom zet ik de bereidingswijzen die ik zelf het meest toepas of gebruik hier even op een rijtje.

* infusie 

Wat in de volksmond verkeerdelijk 'thee' wordt genoemd: gedroogde of verse kruiden laten trekken in warm water. Klinkt simpel, maar er zijn dikke boeken over te schrijven (en gelukkig ook heel interessante over te vinden ;-)). Een klein stokpaardje van mij, dus ook een aparte post waardig.

* tinctuur

Kruiden laten trekken in alcohol. En dan spreken we ook over het harde spul: vaak wordt pure ethanol (96% alcohol) in bereidingen verdund met dezelfde hoeveelheid water. Eventueel kan wodka of jenever ook (of ethanol met een lager alcoholgehalte), maar dan zonder verdunning. De alcohol zorgt er onder andere voor dat de bereiding langer bewaart dan bijvoorbeeld een infusie.

* etherische olie en hydrolaat

Kruiden worden gedistilleerd met waterdamp. In het eindproduct 'drijft' de sterk geconcentreerde etherische olie op het hydrolaat, het kruidige rest-water. 

(bron illustratie: indekoperenketel.blogspot.be)

* siroop

Kruiden (of een kruidenbereiding) ingekookt met water en suiker (of honing).

* zalf

Kruiden (of preparaten) verwerkt in uitstrijkbare natuurproducten zoals wassen, oliën of vetten. Voer voor een leuke 'aan de slag'-blogpost ;-).

* balneologie

Een moeilijk woord om te zeggen dat je ook kruiden in je bad kan doen voor een medicinale werking :). Je huid is je grootste orgaan. Alles wat je op je lichaam en je haar smeert, komt hoedanook IN je lijf terecht. (Een herboristen stelregel is dan ook dat je alles wat je op je lijf smeert eigenlijk ook moet kunnen opeten of inslikken. Probeer dat maar eens met 'reguliere' cosmetica ;-)).
Speel dus gerust zelf voor 'infuusje' en laat je af en toe ook eens letterlijk onderdompelen in de kruiden!

* olie / azijn / zout / wijn / likeur

Kruiden lenen zich ook uitstekend om te verwerken in wijn, likeur, olijf-, amandel- of zonnebloemolie of op azijn te zetten. Ook in (kwaliteits)zout zijn gedroogde kruiden uitstekend te mengen voor extra smaak aan je gerechten.

En oh ja, de lijst van kruidenbereidingswijzen is eigenlijk nog zoveel langer. Wie de kruidenmicrobe nu al stevig te pakken heeft, kan gerust ook nog even 'googlen' op maceraten, decocten, extracten, poeders, pastilles, granulae, pleisters, pappen, windels, enz. Maar ik moet ergens een lijn trekken natuurlijk ;-)

TIP: voor je begint te brouwen, bekijk dan je glasbak thuis even kritisch. Vaak vind je er een schat aan glazen potjes en flessen die (gesteriliseerd) perfect kunnen dienen om je brouwsels in te bewaren. Verzamelen maar!

Pluk

Kennis van kruiden (en seizoenen) is één zaak, ook (wild)pluk is aan een aantal 'basisvoorwaarden' onderworpen. Het mag een evidentie zijn - hoop ik - dat wildpluk alleen kan op openbare plaatsen en dat die keurig getrimde kruidenborder in de tuin van je buurman daar NIET toe behoort ;-). Tot 2005 stond moeskopperij (het stelen van oogst of gewassen) ook officieel vermeld in onze strafwet. Sindsdien zijn steden en gemeenten vrij om dit in hun eigen politiereglement op te nemen of niet, maar ik ga er op mijn eigen nathurel-wijze van uit dat je zoiets simpelweg niet doet.
Weet ook dat je niet zomaar alles kan/mag plukken dat op een openbare plaats groeit omdat sommige planten ook beschermd zijn.
Klik hier voor een lijst van wettelijk beschermde planten in België

Vermijd plukplaatsen die geliefd zijn bij wandelaars met hondjes of locaties waar vossen kunnen voorkomen. Probeer zoveel mogelijk 'hoog' te plukken, liever dan vlak tegen de grond. 

En dan zijn er nog een paar randvoorwaarden:

* bodemkwaliteit
De eerste randvoorwaarde is wellicht ook de moeilijkste: informeer je vooraf over de voorgeschiedenis van het idyllische parkje waar jouw favoriete kruid groeit. Misschien is die zone ondertussen bewust groen ingekleurd omdat bewoning en bebouwing eigenlijk niet meer toegelaten zijn door een voorgeschiedenis van bodemverontreiniging? De Groendienst van jouw stad kan je hier wellicht verder op weg bij helpen (al of niet met enig aandringen ;-)).
Hoe dan ook: bodemkwaliteit is cruciaal. De volledige plant en haar vruchten hebben op die grond geleefd en zijn doordrongen van de stoffen die ze eruit hebben gehaald. Slechte bodemkwaliteit valt niet af te spoelen onder de kraan. Vermijd die plaatsen en kruiden dus volledig.

* respect
Pluk alleen wat je écht nodig hebt en zorg ervoor dat de moederplant kan blijven bestaan en zich kan blijven voortplanten. Pluk dus liever wat gespreid van meerdere planten of struiken dan 1 slachtoffer uit te kiezen en die volledig kaal te plukken.
Pluk bloemen, blaadjes en vruchten letterlijk en figuurlijk met zorg, zodat de plant er voor de rest geen schade aan overhoudt en gebruik een snoeischaar voor de hardere plantendelen (of een schopje voor de wortels) om 'scheuren' te vermijden. 

* afspoelen (of niet!)
Bladeren, bladstelen, vruchten en wortels kunnen gespoeld worden in of onder koud water. Op die manier maak je de plant vrij van overtollige aarde en/of insecten. Ook luchtverontreiniging of uitlaatgassen zijn voornamelijk 'afspoelbaar' - al pleit ik uiteraard voor plukplaatsen (en bij uitbreiding onze volledige aardbol :S) die daar zo weinig mogelijk aan blootgesteld worden.
Bloemen en bloesems spoel je beter niet, dan gaat er teveel kostbaar stuifmeel verloren. Leg die tere plantendelen buiten even open op een neteldoek, zodat eventuele mini-bewoners de kans krijgen om te ontsnappen. 



*drogen
Als je je plukoogst niet meteen verorbert of verwerkt, is goed drogen eveneens een belangrijke voorwaarde voor een optimaal en langdurig eindresultaat. Plantenstelen hang je best samengebonden ondersteboven te drogen. Losse bladeren, bloemen en bloesems droog je 'plat' in een grote kartonnen doos, op een gaas of hor,... zolang er maar luchtcirculatie mogelijk is. Vermijd teveel licht en zorg dat alles mooi 'los en open' ligt zodat er geen schimmelvorming ontstaat. Schermvormige bloesems zoals die van de vlier, hang je ook beter aan (over) een touw om te drogen. 

*bewaren
Na 2 à 3 weken (geniet ondertussen van de zalige geuren als je binnenshuis droogt) zijn de kruiden klaar om bewaard te worden. Alle mooie metalen blikjes of glimmende glazen potjes ten spijt, genieten papieren zakjes veruit de meeste voorkeur om kruiden in te bewaren (= te laten 'ademen').